Łączność morska w praktyce. Cz. 3 podstawowe ustawienia radia

Oczywiście w pierwszym odcinku pisałem o angielskim skrócie, który odsyłał nas do czytania przyjaznej instrukcji obsługi, do czego każdego radiooperatora zachęcam, ale radia VHF są tak proste i tak podobne w obsłudze, że warto ogólnie omówić ich podstawowe funkcje.

Podstawowe funkcje omówię na przykładzie radiotelefonów ICOM, takich jakie używam na szkoleniach SRC. Na jachcie najczęściej spotkamy urządzenia klasy "D". Są to w pełni funkcjonalne radia, ale nie mają niektórych funkcji DSC.

Przygotowanie radia do pracy

Po pierwsze trzeba je uruchomić. Używa się do tego osobnego przycisku, często też uruchamia się pokrętłem "VOL"od głośności. Podobnie jak w wielu zwykłych, cywilnych radioodbiornikach.

Dodatkową regulacją, nie spotykaną w cywilnych radioodbiornikach jest pokrętło "SQL", czyli redukcja szumów. Regulujemy ją w ten sposób, że skręcamy do minimum, żeby szumiało, a następnie "kręcimy" do momentu, kiedy szumy znikną i w takim położeniu zostawiamy.

Tak na prawdę to nie redukuje to szumów, tylko nam wyłącza głośnik, jeśli sygnał jest słabszy niż ustawiona SQL-em wartość. Dlatego też nie powinniśmy go skręcać maksymalnie do końca, bo szumy co prawda nam znikną, ale nawet komunikat o dość dużej sile nie uruchomi nam głośnika. Nie usłyszymy go.

Poziom szumów regulujemy minimum raz na 4 godziny. Jeszcze jedną rzecz ustawiamy raz na 4 godziny, a mianowicie naszą pozycję, jeśli radio VHF DSC nie pobiera jej samo z GPS-a. Jest to dość istotne, gdyż ta pozycja z czasem jej określenia będzie wysłana w eter w momencie naciśnięcia przycisku "DISTRESS", czyli przy wezwaniu pomocy.

Dwa razy w życiu zdarzyło mi się, że radio na jachcie miało DSC, miało GPS-a, ale nie były one ze sobą połączone. Trzeba było wprowadzać pozycje ręcznie.

Wprowadzałem ją częściej niż raz na 4 godziny, bo trzeba się zastanowić jaka będzie dokładność naszej pozycji jak będziemy ją wpisywali rzadziej. Jeśli płyniemy sobie powoli, wieje leniwy wiaterek, jacht osiąga zabójczą prędkość 1,5 węzła, to przez 4 godziny pozycja nasza zmieni się zaledwie o 6 Mm. Ale jeśli fajnie powieje z dobrego kierunku i z jachtu wyciśniemy 10 węzłów, to przez 4 godziny będziemy np. wypływając z Kołobrzegu prawie na Bornholmie. Należy się więc zastanowić jak często ją wprowadzać. Jest to w naszym interesie.

Na koniec regulujemy sobie (jeśli jest taka możliwość), jaskrawość i kontrast wyświetlacza. Żeby np. w nocy za bardzo nas nie oślepiał. Służy do tego przycisk "DIM".

Kanały radiowe

Żeby nam ułatwić życie, częstotliwości radiowe zostały podzielone na kanały i konkretnej częstotliwości przypisano numer kanału. Nie musimy zatem znać częstotliwości, wystarczy tylko pamiętać do czego dany kanał służy. Zmiana kanałów jest dziecinnie prosta, nie trzeba sięgać nawet do instrukcji obsługi.

Każdy radiotelefon morski posiada przycisk do szybkiego powrotu na kanał 16. Często znajduje się on również na mikrofonie. Wiele radiotelefonów przełącza się samoczynnie na kanał 16 np. po odwieszeniu mikrofonu na wieszak.

Ja nie lubię tej funkcji, wolę sam decydować kiedy przełączam się na kanał 16, czy jakikolwiek inny.

Do czego który kanał służy nie będę się rozpisywał, odsyłam do literatury lub na solidny kurs SRC. Ośrodków organizujących takie kursyw Polsce jest sporo.

Moc nadawania

Kiedy jej używać pisałem w poprzednim odcinku. Aktualnie ustawiona moc powinna nam się wyświetlać na urządzeniu. Przypomnę, że mamy dwie moce:

• dużą - max 25W - osiągamy pełen zasięg, wynikający z wysokości umieszczenia anteny,
• małą - max 1W - zasięg znacznie mniejszy, z mojego doświadczenia max. 3 Mm

Nie ma nic pośrednio. Często kursanci pytają, czy jak ustawią 1W, to czy będą odbierać komunikaty nadawane ze stacji, które normalnie byłyby w ich zasięgu, gdyby mieli 25 W. Ustawienie mocy nie ma nic wspólnego z tym jak będziemy odbierać inne komunikaty. To jest moc na wyjściu. To jak z naszą mową czy słuchem. Bez względu na to czy mówimy szeptem, głośno czy krzyczymy, poziom słuchu mamy na tym samym poziomie. Od mocy nadawania zależy jak daleko nas będzie słuchać, a nie z jak daleka my słyszymy.

Przeważnie przycisk służący do zmiany mocy oznaczony jest "H/L" lub "HI/LO" (skrót od High - wysoka, Low - niska), albo "1/25" lub "1W" (od mocy maksymalnych).

Ciekawostką jest to, że powrót na kanał 16 zawsze spowoduje powrót na dużą moc. Oczywiście możemy na 16 nadawać na 1W, ale musimy zawsze to ustawić ręcznie.

Podwójny nasłuch

Po angielsku Dual Watch. Funkcja pozwalająca na nasłuch dwóch kanałów, przy czym jeden wybieramy dowolnie, a drugi to zawsze kanał 16. Żeby ustawić taką funkcję, to bez względu na model radia postępuje się dokładnie tak samo:

1. Wybieramy dodatkowy kanał
2. Wybieramy na urządzeniu funkcję podwójnego nasłuchu. Przyciski mogą być oznaczone "DW" lub "DUAL" - od dual watch.
3. Na wyświetlaczu pojawi się informacja, że jesteśmy na podwójnym nasłuchu.

Radio tak na prawdę nie prowadzi ciągłego nasłuchu na dwóch kanałach, tylko naprzemiennie sprawdza kanał dodatkowy (przez 0,9 s) i kanał 16 (przez 0,1s). Jeśli korespondencja będzie z kanału dodatkowego - puści ją oczywiście na głośnik, ale w każdej sekundzie wskoczy na kanał 16-ty na 0,1 s, sprawdzić czy nie ma tam jakiejś transmisji. Jak się byś wsłuchał, to słychać tą 0,1s przerwę w transmisji.

Jeśli będzie jakiś komunikat na kanale 16-tym, to puści całość, bez żadnych przerw z kanału 16-go. Jak łatwo się domyślić, jeśli będzie transmisja jednocześnie na kanale dodatkowym i 16, to puści oczywiście komunikat z 16-tki.

Jak rozłączyć podwójny nasłuch? Każde radio ma 3 sposoby:

1. Tak samo jak go uruchamialiśmy - wybierając funkcję dual watch
2. Wciskając przycisk szybkiego powrotu na kanał 16
3. Klikając na moment przycisk nadawania. To podwójny nasłuch, a nie podwójne nadawanie. Wciśnięcie przycisku nadawania podczas uruchomionego programu podwójnego nasłuchu nie spowoduje nadawania, tylko rozłączy podwójny nasłuch. Żeby nadawać trzeba zwolnić przycisk nadawania i nacisnąć go jeszcze raz.

Kiedy używać podwójnego nasłuchu. Wtedy, kiedy spodziewasz się korespondencji na jeszcze jednym kanale oprócz 16-tki. Przykłady:

1. Kręcisz się w pobliżu portu, wiesz, że port pracuje na kanale np.12 (jak Gdynia), słuchasz 16-tki, bo jesteś statkiem w drodze, ale chcesz wiedzieć jeszcze co się dzieje w porcie. Jak będziesz się gdzieś pakował gdzie nie powinieneś, to kapitan portu najpierw wywoła Cię na 12-tce.
2. Jesteś w rejonie o dużym natężeniu ruchu statków, chcesz mieć dodatkowo nasłuch na kanale 13 (mostek - mostek - taki "drogowy" kanał dużych statków).
3. Umówiłeś się z kolegą, że będziecie się wywoływać bezpośrednio na kanale 72, używasz więc podwójnego nasłuchu. Ja akurat nie kombinować i wywołuję się na 16-tce proponując kanał roboczy, ale jak ktoś chce - to może i tak. Moja rada w takim przypadku, bo nie patrząc się na ekran wyświetlacza nie będziemy wiedzieli na którym kanale ktoś nas woła, warto w wywołaniu podać na którym kanale wywołujemy. Np. "Polaris tu Antares na kanale 72, odbiór".

Skanowanie

Podwójny nasłuch pozwala na nasłuch 16-tki i tylko jednego dodatkowego kanału. A gdyby zaszła potrzeba nasłuchu większej ilości kanałów? Trzeba użyć programu skanowania. Skanowanie polega na nasłuchu dowolnej ilości kanałów (minimum dwóch, bo inaczej program skanowania się nie uruchomi) oraz oczywiście kanału 16.

Najpierw trzeba zaprogramować kanały, które chcemy, żeby były skanowane. Żeby zaprogramować taki kanał, trzeba na niego wejść i oznaczyć go znacznikiem "TAG" lub "*". Po prostu będąc na tym kanale wciskamy przycisk oznaczony "TAG" lub "*" i taki symbol pojawi się obok numeru kanału na wyświetlaczu.

Następnie uruchamiamy skanowanie, przeważnie przycisk "SCAN" lub "SCN". I radio zaczyna skakać po kanałach. Powiedzmy, że zaprogramowaliśmy kanały 12,13,72. Skanowanie będzie wyglądało na prawdę na naprzemiennym nasłuch każdego z kanałów po 0,1s każdy. Pomiędzy nimi radio wskoczy na 0,1 s na 16-tkę. Czyli wyglądać to będzie tak:

16 (0,1s) - 12 (0,1s) - 13 (0,1s) - 72 (0,1s) - 16 (0,1s) - 12 (0,1s) - i tak w kółko.

Jeśli pojawi się transmisja np. na kanale 13, to radio przez 0,9 s puści komunikat z 13-tki, a na 0,1 s wskoczy zobaczyć, czy nie ma czegoś na 16-tce. Jeśli będzie cokolwiek na 16-tce, radio puszcza transmisje z 16-tki i nie sprawdza czy coś jest na innych kanałach.

Rozłączanie skanowania również podobnie jak podwójnego nasłuchu:

• wyłączenie funkcji skanowania,
• przycisk powrotu na kanał 16,
• kliknięcie mikrofonem.

Mikrofon

Na koniec o samej obsłudze mikrofonu, potocznie zwanego "gruszką". Posiada przycisk nadawania PTT (Press To Talk - naciśnij, żeby mówić), który służy do rozpoczęcia nadawania. Moja rada, to nie naciskać go jednocześnie z rozpoczęciem zdania, ani nie puszczać go jednocześnie z zakończeniem swojej wypowiedzi. Bo obetnie nam początek i koniec korespondencji. Róbmy rzeczy po kolei

Naciśnij - Rozpocznij mówić - Skończ mówić - Zwolnij przycisk.

Ważne jest, żeby po skończonej wypowiedzi zwolnić przycisk, żeby nasze radio przełączyło się z trybu nadawanie, na tryb odbioru. Czasami sobie żartuję, że ten przycisk powinien mieć nazwę RTL (Relase To Listen - zwolnij, żeby słuchać).

Mikrofonu nie trzymamy bezpośrednio przed ustami, tylko lekko z boku. Aha no i jak chcemy, to możemy mikrofon przy słuchaniu podstawić do ucha - jak słuchawkę. Podczas odbioru w mikrofonie też jest głośnik.

Mikrofon trzymamy lekko z boku, nie bezpośrednio przed ustami.

Myślę, że na dzisiaj wystarczy.

Pozdrawiam i do zobaczenia na wodzie i usłyszenia na radiu!

Piotr Lewandowski

Piotr Lewandowski jest kapitanem jachtowym i motorowodnym, instruktorem żeglarstwa PZŻ, ISSA, RYA oraz motorowodnym PZMWiNW i ISSA. Jest autorem wielu podręczników do nauki żeglarstwa i motorowodniactwa.
Od ponad 20 lat prowadzi szkolenia żeglarskie i motorowodne oraz pracuje jako kapitan na jachtach na całym Świecie.