Latarnie morskie w Chorwacji

Latarnie morskie kojarzą się, słusznie z resztą, z wskazywaniem drogi statkom. Stosowane były już w starożytności i zaczęło się od rozpalania ognisk na brzegu. Najbardziej znaną chyba starożytną latarnią morską, była latarnia na wyspie Faros (ok. 280 r p.n.e.), uważana za jeden z cudów Świata. W Polsce na Helu również początkowo za latarnię morską służył ogień rozpalany na wieży kościoła.

Dzisiaj latarnie morskie wysyłają sygnał świetlny, który ma określoną charakterystykę pozwalającą jednoznacznie rozpoznać daną latarnię. Dodatkowo mogą wysyłać sygnał AIS (Automatycznej Identyfikacji Statków), RACON (sygnał radarowy), czy podczas mgły dźwiękowy sygnał mgłowy, również o określonej charakterystyce.

W Chorwacji historia latarni morskich zaczęła się 17 kwietnia 1818 roku, kiedy cesarz Franciszek I w towarzystwie delegacji austriackich urzędników był świadkiem zapalenia pierwszej nowo ukończonej latarni morskiej na wschodnim Adriatyku. Była to działająca do dzisiaj latarnia morska Savudrija na północno-zachodnim cyplu Istrii. Ciekawostką jest to, że na tej latarni dalej pracuje latarnik. Następnie przez ponad półwieku trwała budowa innych latarni morskich na całym wschodnim wybrzeżu Adriatyku. Najwięcej ukończono ich w latach 1870-1880. Powstała sieć 65 latarni, z których do dzisiaj działa 48. W sumie wszystkich latarni morskich w Chorwacji jest aż 50 (https://www.plovput.hr/en/aids-to-navigation/lighthouses).

Dzisiaj znakomita większość latarni w Chorwacji obsługiwana jest automatycznie, bez dozoru latarnika, ale na początku istnienia latarni, nie było to możliwe. Przeważnie latarnik wraz z rodziną mieszkał i pracował na latarni morskiej. Problemem było oczywiście posyłanie dzieci do szkoły, zwłaszcza z latarni położonych daleko od kontynentu. Dlatego robiono zmiany, jak latarnik miał małe dzieci, to obsługiwał latarnię daleko od kontynentu, a potem przenoszony był na obiekty, z których łatwiej było komunikować się z miastami, gdzie była szkoła.

Różny był też dobór ludzi do pracy na latarniach. Za czasów Austro-Węgier na latarniach pracowali przeważnie ludzie znad morza, tłumaczono to tak, że znają oni morze i ludzi morza. Za socjalistycznej Jugosławii stosowano zgoła inne podejście – pracowali jako latarnicy ludzie z kontynentu. Im dalej od domu, tym lepiej, gdyż uważano, że nie będzie ich rozpraszało nic w pracy. Ani bliskość domu, ani zajęcia naturalne dla ludzi morza – chociażby rybołówstwo.

Na dzień dzisiejszy stosuje się w Chorwackich latarniach morskich system zmianowy. Latarnik przyjeżdża do pracy na 15 lub 30 dni, a potem zmienia go kolega. Co ciekawe, dzisiaj niektóre chorwackie latarnie morskie, oprócz swoich nawigacyjnych funkcji, pełnią funkcje... turystyczne. Tak, można wynająć pokój w jednej z latarni morskich i zafundować sobie oryginalny wypoczynek. Latarnik oprócz swojej normalnej funkcji pełni też na takiej latarni funkcję obsługi turysty.

Lista latarni, w których możemy sobie zafundować pobyt znajduje się na stronie https://www.lighthouses-croatia.com/. I tak na przykład apartament w latarni morskiej Sestrica Vela – Tajer, znajdującej się w pobliżu parku narodowego Kornati przy wyjściu na otwarty Adriatyk kosztuje w szczycie sezonu 135 EUR za dobę (minimalna rezerwacja – 3 dni, transport łodzią liczony jest oddzielnie). Apartament taki składa się z dwóch sypialni, łazienki, kuchni z jadalnią i holu. Nie jest więc bardzo drogo, ale zanim wynajmiecie, zastanówcie się z kim byście pojechali na takie wczasy, stamtąd nie ma dokąd uciec :)

Wróćmy do teraźniejszych latarni w Chorwacji. Trochę statystyk.

O najstarszej z nich powiedzieliśmy, najmłodsza to Pomorac, znajdująca się w Splicie i oddana do użytku w 1958 roku.

Średnia wysokość światła nad poziomem morza chorwackich latarni to 29,52 m. Ale, że ze średnią jest tak, że ja i mój pies mamy średnio po trzy nogi, to nie za bardzo nam to nic mówi. Najwyżej światło ma położona na wyspie Palagruža latarnia o tej samej nazwie i jest to 110 m. Ciekawostką jest to, że jest to najbardziej oddalona od kontynentalnej części Chorwacji latarnia. Do wyspy Korčula odległość wynosi około 40 Mm (do regularnego kontynentu, z pominienciem półwyspu Peljesac jest to ok. 60 Mm), a do Włoch dzieli ją tylko około 28 mil. Najniżej światło ma latarnie Babac i Daksa – 7 m nad poziomem morza.

Siedem latarni nadaje podczas mgły sygnał mgłowy, w tym m.in latarnia Jadrija – na wejściu do Šibenika.

31 z nich wysyła sygnał AIS, który jest widoczny na ploterze, pod warunkiem, że posiadamy system automatycznej identyfikacji statków (co zaczyna się zdarzać na nowych jachtach w Chorwacji). Nie pomylmy tylko wtedy latarni z innym statkiem, jak podobno miało to miejsce na pokładzie jednego z okrętów US Navy.

Dwie spośród chorwackich latarni morskich nadają sygnał RACON, widoczny na ekranie radaru jako odpowiednia litera alfabetu Morse'a – Grujica - litera "O" (trzy długie) oraz Porer – litera M (dwa długie). Nie oznacza to, że innych latarni nie widać na ekranie radaru. Widać tak samo jak brzeg i inne statki (dają zwykłe echo), natomiast te dwie wyposażone są dodatkowo w rodzaj transpondera dający charakterystyczny sygnał na ekranie radaru, zobaczcie na zdjęciu poniżej.

Autorstwa Clipper - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2154842

Dla uczących się charakterystyk świateł, Chorwaci zrobili chyba ułatwienie, bo prawie wszystkie latarnie w Chorwacji świecą światłem błyskowym. Cztery spośród wszystkich świecą odmianą światła błyskowego, tzw. światłem blaskowym, a dwie tylko izofazowym.

Na koniec tylko jak czytać z mapy chorwackiej charakterystykę światła latarni.

Mamy latarnię morską na wyspie Sestrica Vela, jej pozycję pokazuje gwiazdka. A ta łezka oznacza, że tam jest światło. Skrót B Bl 8s 47m 20M odczytujemy:

• B – kolor światła, białe (od bijelo)
• Bl – charakterystyka, błyskowe (od blieskovi), jeden błysk, bo nie ma żadnych cyferek za charakterystyką
• 8s – okres, czyli pełen cykl świecenia, podany w sekundach
• 47m – wysokość światła, o tym do czego odnosi się ta wysokość podane jest zawsze na mapie. W tym przypadku jest to średni poziom morza.
• 20M – siła światła, jego nominalny zasięg świetlny. Podawany jest w milach, dla przejrzystości powietrza 10 Mm, jeśli przejżystość powietrza jest mniejsza, zobaczymy je z mniejszej odległości, jeśli większa – to z większej. Stosuje się do obliczania specjalną tabelkę znajdującą się w spisie świateł.

To tyle, życzę, żeby latarnie prowadziły Was bezpiecznie podczas Waszych czarterów w Chorwacji i nie tylko. Polecam zainteresowanym latarniami w Chorwacji stronę www.plovput.hr, jest to firma obsługująca latarnie, tam znajdziecie dużo informacji na ich temat i dużo zdjęć, także ze środka latarni.

Do zobaczenia na wodzie, a w szczególności na Adriatyku.

Piotr Lewandowski

Źródła:

• www.plovput.hr
• www.lighthouses-croatia.com
• www.marinetraffic.com
• Duje Dorotka, Turistička kontekstualizacija hrvatskih svjetionika, Etnografski muzej Split

Piotr Lewandowski jest kapitanem jachtowym i motorowodnym, instruktorem żeglarstwa PZŻ, ISSA, RYA oraz motorowodnym PZMWiNW i ISSA. Jest autorem wielu podręczników do nauki żeglarstwa i motorowodniactwa.
Od ponad 25 lat prowadzi szkolenia żeglarskie i motorowodne oraz pracuje jako kapitan na jachtach na całym Świecie.